Czy memy są legalne?

Prawo często posługuje się pojęciami wypracowanymi dziesiątki lat temu. To sprawia, że niekiedy trzeba się mocno nagimnastykować, by znaleźć wśród nich odpowiedź na pytanie dotyczące współczesnych problemów. 

Nie inaczej jest z rozwojem internetu i jego tworami. W żadnej ustawie nie znajdziemy np. definicji memów. Na szczęście nie musimy szukać zbyt daleko by odpowiedzieć na pytanie z tytułu.

Zanim przejdziemy do rozwinięcia tematu odpowiadamy wprost - memy są "legalne". Będąc bardziej poprawnym powiemy, że nie naruszają praw autorskich.

W niektórych przypadkach mogą natomiast naruszać inne prawa, ale o tym na samym końcu.

Czym są memy?

Memy rozumiemy oczywiście jako proste obrazki składające się ze zdjęcia (lub grafiki) opatrzone krótkim, najczęściej zabawnym podpisem.

Pod kątem praw autorskich memy są utworami, natomiast utworami dość szczególnymi, gdyż wykorzystują istniejący już wcześniej utwór (utwór pierwotny) i zmieniają jego charakter (np. poprzez dodanie napisu).

Taki "nowy utwór" (stworzony w oparciu o inny utwór) definiuje się jako tzw. utwór zależny (zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych).

Przykład

W bardzo obrazowy sposób można to pokazać następująco:

Utwór pierwotny (np. grafika) + zmiana (np. dodanie napisu) = utwór zależny (mem).

W normalnych warunkach, korzystanie z utworu pierwotnego (w celu stworzenia utworu zależnego) wymagałoby uzyskania zgody jego twórcy aby uchronić się przed zarzutem naruszenia przysługujących temu twórcy praw autorskich. W przypadku memów byłby nim oczywiście autor grafiki albo zdjęcia, która podlega przeróbce.

Na szczęście dla wszystkich miłośników memów, pod koniec 2015 roku do ustawy wprowadzono nowy przepis czyli art. 29(1), który pozwala na tworzenie memów, bez konieczności uzyskania zgody autora fotografii lub grafiki.

Brzmi on następująco:

Wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości.

Wcześniej co prawda istniało tzw. prawo cytatu ale nie było ono na tyle jednoznaczne jak przywołany przepis, stanowiący uzupełnienie i rozszerzenie tej tematyki.

Memy jak najbardziej można traktować jako parodię, pastisz lub karykaturę, w związku z czym nie jest konieczne uzyskanie zgody autora wykorzystanej grafiki lub fotografii.

Nie należy natomiast zapominać o jednej istotnej kwestii. W prawie istnieją także podlegające ochronie dobra osobiste (np. wizerunek). O ile sam mem nie będzie naruszał praw autorskich do utworu, o tyle może on m.in. naruszać dobre imię osoby ze zdjęcia (np. obrażając ją lub prezentując ją w niekorzystnym świetle).

A tymczasem idźcie i twórzcie memy. Nie musicie się niczego obawiać.

Jeżeli masz jakiekolwiek pytania dotyczące omówionego tematu - napisz do nas.

Podstawa prawna:
- art. 2 ust. 2 oraz art. 29(1) ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych;
- art. 23 i 24 Kodeksu Cywilnego.