Prawie jak zarząd czyli 9 pytań o prokurenta

Czym jest prokura i jakie są jej rodzaje?

Co może a czego nie może robić prokurent?

Opracowaliśmy 9 najważniejszych informacji w czytelnej formie pytań i odpowiedzi. Zapraszamy do lektury!

Co to jest prokura?

Prokura to nic innego jak specjalny rodzaj pełnomocnictwa.

Pełnomocnikiem jest oczywiście osoba uprawniona do działania w imieniu innej osoby.

Prokura jest o tyle specyficzną formą pełnomocnictwa, że może być udzielana wyłącznie przez przedsiębiorcę.

Chodzi o przedsiębiorców wpisanych do urzędowych rejestrów czyli:

• Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) - w przypadku osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą lub w formie spółki cywilnej;

• Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) - w przypadku osób prawnych (m.in. spółek z o.o. i spółek akcyjnych) oraz tzw. jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej np. spółki osobowe (spółki jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne).

Kto może zostać prokurentem?

Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Najczęściej (choć z wyjątkami) będzie to zatem osoba pełnoletnia, która nie została w żaden sposób ubezwłasnowolniona albo nie ma zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

Do czego uprawnia prokura?

Osoba, której udzielono prokury (zwany jako prokurent) jest upoważniona do podejmowania działań, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W przepisie pojawia się sformułowanie "podejmowanie czynności sądowych i pozasądowych". W skrócie oznacza to, że prokurent uprawniony jest do dokonywania wszystkich czynności, które dotyczą prowadzenia biznesu i są dokonywane w imieniu przedsiębiorcy.

Trzeba natomiast pamiętać, że zakres prokury (a w konsekwencji możliwe do podejmowania decyzje) zależy od rodzaju tej prokury.

Jakie są rodzaje prokury i co umożliwiają?

Obecnie wyróżniamy następujące rodzaje prokury:

samoistna - upoważnia do samodzielnego działania w imieniu przedsiębiorcy czyli mocodawcy (mocodawca to osoba, która udziela pełnomocnictwa czy prokury);

łączna - upoważnia do działania w imieniu przedsiębiorcy, ale łącznie z innym prokurentem albo z inną osobą uprawnioną do reprezentowania przedsiębiorcy (np. z członkiem zarządu, ze wspólnikiem, komplementariuszem);

oddziałowa - upoważnia do reprezentowania przedsiębiorcy wyłącznie co do jego konkretnego oddziału. Jeżeli zatem spółka ma 10 oddziałów, to można ustanowić tzw. prokurenta oddziałowego, który będzie działał np. tylko w jednym albo dwóch z wszystkich dziesięciu oddziałów.

Jakie są ustawowe ograniczenia prokury?

Prokura nie upoważnia do:

zbycia (np. sprzedaży czy darowizny) przedsiębiorstwa;

oddania przedsiębiorstwa w całości lub w części do czasowego korzystania;

zbywania i obciążania nieruchomości.

Czy przedsiębiorca może ograniczyć prokurenta?

Nie - zakres prokury wynika ściśle z przepisów prawa.

O ile zatem zwykłemu pełnomocnikowi można powierzyć konkretne działania, ewentualne ograniczenia prokurenta mogą wynikać wyłącznie z przepisów prawa.

Ustawowo ograniczono prokurę do czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Oznacza to, że prokurent nie może zatem np. dokonywać czynności w stosunkach wewnętrznych przedsiębiorcy (chociażby zwoływać zebrań wspólników czy posiedzeń zarządu).

Innym rodzajem ustawowego ograniczenia jest tzw. prokura oddziałowa. Przedsiębiorca może ograniczyć prokurę powołując prokurę oddziałową dla konkretnego oddziału przedsiębiorstwa wpisanego do rejestru.

Jak udziela się prokury?

Niektórzy prawnicy uważają, że do powołania prokurenta wymagane są dwie czynności:

- ustanowienie prokury (charakter wewnętrzny u przedsiębiorcy np. w drodze uchwały podjętej przez zarząd)

- udzielenie prokury (charakter zewnętrzny czyli wskazanie konkretnej osoby do pełnienia funkcji prokurenta)

Bez względu na ten podział, prokury udziela się na piśmie. Dodatkowo udzielenie prokury wymaga:

w przypadku spółki kapitałowej (spółka akcyjna i z o.o.) - zgody wszystkich członków zarządu, chyba że umowa spółki lub statut określają inne zasady udzielania prokury (np. każdy członek zarządu może powołać prokurenta).

w przypadku spółki osobowej (np. spółka jawna albo komandytowa) - zgody wszystkich wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki (wspólnicy spółki jawnej, partnerzy spółki partnerskiej, komplementariusze spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej);

Kto może odwołać prokurę?

Prokurę może odwołać każdy ze wspólników lub członków zarządu. Umowa spółki z o.o. lub statut spółki akcyjnej może określać inne zasady.

Jaką odpowiedzialność ponosi prokurent za swoje działania?

Brak jest szczególnych przepisów, które opisywałyby odpowiedzialność prokurenta za jego działania. Jego odpowiedzialność wyznaczają zatem przepisy ogólne dotyczące odpowiedzialności określone m.in. w kodeksie cywilnym. Prokurent poniesie zatem odpowiedzialność, jeżeli wyrządził spółce szkodę i działał celowo. Oznacza to, że prokurent pod względem odpowiedzialności może być uznany za "bezpieczniejszą" formę niż np. członek zarządu. Sama odpowiedzialność prokurenta może być oczywiście doprecyzowana w umowie między nim a mocodawcą.

Jeżeli potrzebujesz dodatkowych informacji dotyczących prokurenta lub potrzebujesz pomocy w tej kwestii - skontaktuj się z nami.

Podstawa prawna:

- art. 109(1) Kodeksu cywilnego;

- art. 41 § 1 i 2 Kodeksu spółek handlowych;

- art. 87 Kodeksu spółek handlowych;

- art. 103 § 1 Kodeksu spółek handlowych;

- art. 126 § 1 pkt 1) Kodeksu spółek handlowych;

- art. 208 § 6 i 7 Kodeksu spółek handlowych;

- art. 371 § 4 i 5 Kodeksu spółek handlowych.