Przedawnienie roszczeń oraz terminy - najczęstsze pytania i odpowiedzi

,,Przedawnienie” to jedno z tych pojęć, które codziennie dają nadzieję tysiącom prawników działających w imieniu dłużników. Jednocześnie wprawiają w stan przerażenia pozostałych, którzy reprezentują wierzycieli.

Ci pierwsi mogą się cieszyć, jeżeli termin przedawnienia upłynął - wtedy wygrają sprawę klienta bez dużego wysiłku.

Ci drudzy uświadamiają sobie, że po upływie terminu przedawnienia, może być już za późno i sąd będzie miało prawo oddalić roszczenie a klient zostanie z niczym.

Z przedawnieniem wiąże się wiele zagadnień, dlatego postanowiliśmy zebrać w jednym miejscu odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania związane z tym tematem. Terminy przedawnień znajdują się na samym końcu - w pytaniu nr 9.

Czym jest okres przedawnienia?

Jest to czas, w którym jedna osoba (wierzyciel) może skutecznie dochodzić od drugiej osoby (dłużnika) określonego działania, a dłużnik powinien swój obowiązek wykonać.
Przykładowo, jeżeli chcemy odzyskać nasze pieniądze od dłużnika, mamy na to ściśle wyznaczony czas. Po jego upływie skuteczne dochodzenie roszczeń przed sądem może być bardzo utrudnione a czasami niemożliwe.

Jakie roszczenia się przedawniają?

Co do zasady przedawniają się roszczenia majątkowe, choć zdarzają się oczywiście wyjątki. Roszczenia majątkowe to takie w których można dokładnie określić ich wartość (np. wartość nieruchomości, samochodu czy innej rzeczy, a także np. określona suma pieniędzy).
Nie przedawniają się natomiast roszczenia niemajątkowe, np. wynikające z prawa pracy.

Od kiedy liczymy termin przedawnienia?

Co do zasady początek biegnie od dnia wymagalności, tj. od pierwszego dnia w którym sąd mógłby nakazać drugiej stronie wykonanie obowiązku.
Przykładowo, jeżeli umowa sprzedaży określa, że termin płatności przypada na 15 kwietnia 2019 r., to bieg terminu przedawnienia zaczyna się od dnia następnego tj. od 16 kwietnia 2019 r.

Inna zasada wskazuję, że jeżeli wymagalność zależy od podjęcia określonej czynności, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

A co z zasądzonymi roszczeniami? Czy one też ulegają przedawnieniu? 

Oczywiście, że tak. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem przedawnia się po upływie sześciu lat.
Jeśli jednak zasądzono wspomniane wyżej świadczenia okresowe - okres przedawnienia to trzy lata.

W jaki sposób wyliczyć długość okresu przedawnienia?

Na skutek ostatnich zmian Kodeksu cywilnego, okres przedawnienia mija ostatniego dnia roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Na przykład, jeśli bieg okresu przedawnienia roszczeń danego przedsiębiorcy, które wynosi trzy lata rozpoczął się w dniu 28 maja 2019 r., to jego koniec nastąpi wraz z upływem 31 grudnia 2022 r.

Czy da się jakoś odnowić termin przedawnienia?

Istnieje taka możliwość. Zgodnie z prawem bieg terminu przedawnienia przerywa każda czynność przed sądem lub organem zajmującym się rozpoznawaniem spraw lub egzekwowaniem roszczeń danego rodzaju (np. pozew do sądu, zawezwanie do próby ugodowej, wniosek do komornika, wszczęcie postępowania podatkowego). Okres przedawnienia przerywa też uznanie długu przez dłużnika oraz wszczęcie mediacji. Po każdym takim przerwaniu bieg terminu przedawnienia biegnie na nowo.

Czy da się w jakikolwiek sposób skrócić lub przedłużyć okres przedawnienia?

Nie, przepisy prawa wyłączają taką możliwość.

Czy jest coś jeszcze, o czym należy pamiętać?

Przede wszystkim o tym, że po upływie terminu przedawnienia niemożliwe jest dochodzenie roszczeń przeciwko konsumentowi. Sąd z urzędu oddali tego typu powództwo. Z tego też powodu konieczne jest wskazywanie w pozwie dnia wymagalności roszczenia.

W pozostałych przypadkach dłużnik musi powołać się na zarzut przedawnienia, by można było uznać roszczenie za przedawnienie. Jeżeli dłużnik będzie milczał, sąd nie będzie mógł tak jak w przypadku spraw konsumentów samodzielnie zastosować tego zarzuty.

Jakie są okresy przedawnienia?

Mamy kilka różnych terminów przedawnienia i będą one zależy od tego, z jakiego tytułu chcemy dochodzić swoich roszczeń.

-> 6 lat to podstawowy okres przedawnienia (wcześniej funkcjonował okres 10 lat, który został zmieniony w 2018 r.). Będzie miał zastosowanie, jeżeli nie będziemy stosować żadnego z terminów widocznych poniżej.
Dodatkowo, 6 letni okres przedawnienia dotyczy roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika z winy umyślnej.

-> 5 lat to okres dla roszczeń z tytułu:
- składek ZUS (składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe);
- zobowiązań podatkowych (jeżeli powstały z mocy prawa np. podatek VAT, podatek PIT i CIT);
- zapisu w testamencie.

-> 4 lata to dość specyficzny termin i dotyczy:
- roszczeń z tytułu sprzedaży towarów z Polski za granicę (eksport) na mocy Konwencji Nowojorskiej (jeżeli strony wyłączą stosowanie Konwencji, wtedy termin będzie wynosił 2 lata).

-> 3 lata to termin dla roszczeń z tytułu:
- świadczeń okresowych (np. czynsz najmu, alimenty, opłata za hosting strony internetowej);
- prowadzenia działalności gospodarczej;
- umowy kredytu lub pożyczki (także zadłużenie na karcie kredytowej);
- opłat za telefon;
- umowy ubezpieczeniowej;
- zobowiązania podatkowego (tylko w przypadku zobowiązań powstających na skutek doręczenia decyzji);
- stosunku pracy;
- przysługującego zachowku;
- odsetek za opóźnienia w regulowaniu należności związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą;
- rękojmi za wady fizyczne (wady budynku – termin ten liczy się od dnia wydania rzeczy kupującemu).

-> 2 lata to termin dla roszczeń:
- z umowy o dzieło (termin rozpoczyna się od dnia oddania dzieła lub od dnia, w którym dzieło miało być oddane);
- z umowy zlecenia;
- przedsiębiorców i rzemieślnikom z tytułu dokonanej sprzedaży;
- rolników (osób prowadzących gospodarstwo rolne) z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych;
- mandatów za jazdę bez biletu;
- z tytułu usług telekomunikacyjnych;
- z umowy rachunku bankowego (z wyjątkiem roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych);
- wzajemnych producenta i kontraktującego.

Inne terminy

-> 1 rok to termin dla roszczeń:
- z umowy spedycji;
- najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo zwrot nadpłaconego czynszu (analogicznie w przypadku umowy użyczenia oraz zastawu);
- wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy (analogicznie w przypadku umowy użyczenia oraz zastawu);
- z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej (licząc od dnia, w którym kupujący dowiedział się o istnieniu wady);
- sprzedawcy wynikające z przepisów o cenie sztywnej, maksymalnej i minimalnej lub wynikowej o dopłatę różnicy ceny, a także roszczenia kupującego o zwrot tej różnicy (licząc od dnia zapłaty);
- z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy sprzedanej (licząc od dnia wydania rzeczy kupującemu).

-> 6 miesięcy to najkrótszy okres przedawnienia i dotyczy roszczeń:
- pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki (termin biegnie od momentu, w którym pożyczka miała być wydana);
roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu,
- przewoźnika względem innych przewoźników, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki.

-> 30 lat to okres przedawnienia dla roszczeń związanych z zabójstwem (na gruncie przepisów prawa karnego).

-> 20 lat to termin przedawnienia szkód wynikłych:
- ze zbrodni lub występku;
- z wypadku komunikacyjnego;
- z wypadku podczas pracy;
gdy została orzeczona odpowiedzialność sprawcy w postępowaniu cywilnym lub karnym.

Oczywiście powyższe terminy mogą ulec zmianie, jeżeli istnieje przepis szczególny określający inny bieg terminu przedawnienia. Takich przypadków jest jednak bardzo mało i nie powinniśmy się nimi przejmować.

Jeżeli uważacie, że coś jeszcze powinno znaleźć się w tym zestawieniu, dajcie znać i zostanie rozbudowane! 

Podstawa prawna: 
art. 117, 118, 119, 120, 554, 677, 722, 751, 793 Kodeksu cywilnego;
art. 187 § 1 pkt 1(1) Kodeksu postępowania cywilnego;
art. 291 Kodeksu pracy;
art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej.