Zaliczka czy zadatek? Jakie są różnice?

Jeżeli architekt wnętrz przygotowuje nowy projekt to przed ruszeniem z pracami chciałby otrzymać przynajmniej część pieniędzy. Robi tak zwłaszcza po to, gdyby na samym końcu miało się okazać, że klient będzie sprawiał trudności z zapłatą.

Nie ma znaczenia, czy jest to architekt, prawnik, artysta czy fabryka mebli. Każdy chce mieć pewność, że druga strona wykona umowę prawidłowo.
Jedną z częściej spotykanych metod zabezpieczania się w umowach czy ofertach jest wpłacenie zaliczki. Trochę rzadziej zadatku.

I o tym jest dzisiejszy wpis.

W przypadku zadatku i zaliczki w dużym skrócie chodzi o wpłacenie pieniędzy przed wykonaniem prac.
Obie te formy (zaliczka i zadatek) różnią się natomiast od siebie bardzo mocno i nie powinno się używać ich zamiennie. Może się okazać, że przez swoją nieświadomość stracimy sporo pieniędzy (chociaż możemy też nieświadomie zyskać co brzmi trochę przyjemniej)

Czym jest zaliczka?

Zaliczka nie została uregulowana w przepisach i powstała bardziej w wyniku stosowanej praktyki. Jest płacona najczęściej po to, by pokryć część przyszłego wynagrodzenia za wykonanie umowy.

Podstawowym celem nie jest natomiast zabezpieczenie mimo, że postrzegana jest także jako gwarancja chociaż częściowej wypłacalności kupującego/zamawiającego.

Firma budowlana musi pobrać zaliczkę po to, by kupić za nią chociaż część materiału (jeżeli wynagrodzenie obejmuje zarówno robociznę jak i materiały).

Jeżeli wykonamy umowę, to końcowe wynagrodzenie pomniejszamy o zaliczkę.

Jeżeli natomiast umowa nie zostanie wykonana, zaliczka podlega zwrotowi bez względu na to z czyjej winy umowa nie została wykonana.

Czym jest zadatek?

Zadatek także przyjmuje najczęściej formę pieniężną ale jego głównym celem jest zabezpieczenie wykonania umowy. I tym przede wszystkim różni się od zaliczki

Jeżeli wykonamy umowę, to zadatek zalicza się na poczet całego wynagrodzenia.

Jeśli natomiast umowa nie zostanie wykonana, wtedy zasady zwrotu zadatku zależą od tego kto był winny niewykonania umowy. Jeżeli któraś ze stron zawiniła, w bardzo dużym uproszczeniu możemy powiedzieć, że zadatek rośnie dwukrotnie (więcej szczegółów poniżej w pkt 4).

Różnice między zaliczką a zadatkiem

Największa różnica pomiędzy zaliczką a zadatkiem dotyczy tego, co dzieje się z wpłaconymi pieniędzmi, jeżeli nie wykonamy umowy.

W przypadku zaliczki, jest ona zawsze zwracana bez względu na to kto zawinił i z kogo winy umowa nie doszła do skutku. Skoro bowiem zaliczka nie służy zabezpieczeniu umowy a jest tylko częścią wynagrodzenia, to gdy do wykonania umowy nie dochodzi, wynagrodzenie nie przysługuje i właśnie dlatego zaliczka powinna być zwrócona w pełnej wysokości.

W przypadku zadatku różnice są natomiast diametralnie różne.

Niewykonanie umowy a zwrot zadatku

Przepis mówi, że w przypadku niewykonania umowy przez jedną ze stron - druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej (art. 494 Kodeksu cywilnego).

Przekładając to na prostszy język możemy przykładowo powiedzieć, że:
- jeżeli niewykonanie umowy nastąpiło z winy kupującego/zamawiającego (a kupujący wpłacił zadatek) - wtedy sprzedający może zachować zadatek
- jeżeli niewykonanie umowy nastąpiło z winy sprzedającego/wykonawcy - wtedy kupujący, który wpłacił zadatek może żądać zwrotu jego dwukrotności
- jeśli umowa uległa rozwiązaniu (np. strony zgodnie zakończyły współpracę) albo z innych przyczyn nie można wykonać umowy czyli nastąpiło to bez winy kupującego lub sprzedającego albo obie strony zawiniły tak samo - wtedy osoba, która otrzymała zadatek ma obowiązek go zwrócić.

Wykonanie umowy

Tak jak wskazano wcześniej - Kwotę zaliczki lub zadatku zalicza się na poczet głównego wynagrodzenia gdy wykonamy w pełni umowę (pomniejsza końcową do zapłaty kwotę).

Jeśli jednak zadatek nie zalicza się na poczet tego głównego świadczenia - podlega on natychmiastowemu zwrotowi 

Co powinna zawierać umowa? 

Jeżeli chodzi o zaliczkę warto powtórzyć, że przepisy prawa nie określają zasad jej dotyczących. Oznacza to, że to strony umowy ustalają reguły według własnych potrzeb. Zaleca się by umowa zawierała:
- kwotę zaliczki
- termin zapłaty
- sposób zapłaty (gotówka, przelew, itp)
- konsekwencje braku wpłaty zaliczki (np. rozwiązanie umowy, wstrzymanie się od wykonania prac itp.) 

Zasady wpłaty zadatku określają przepisy prawa.
Powinien on być przekazany w momencie zawarcia umowy. Przepisy nie precyzują dokładnych zasad uiszczenia zadatku, w związku z czym strony powinny uzgodnić wszystkie szczegóły.

_ _

Podstawa prawna:
- art. 394 Kodeksu cywilnego