Zdjęcia dzieci wypełniają tablicę na Facebooku a co na to prawo i ochrona dóbr osobistych?

Niedawno internet obiegła wieść o skazaniu pewnej Norweżki za zbyt częste udostępnianie zdjęć swojego dziecka w internecie. Matka zobowiązana została do powstrzymania się od publikowania takich fotografii lub filmów. Sąd przyjął, że prawo do prywatności dziecka było w tej sprawie ważniejsze od uprawnienia matki do sprawowania opieki nad dzieckiem i decydowania o jego losie.

Wyrok ten jest niesamowicie ciekawy, bo mimo że oparty został na przepisach prawa norweskiego to uwidacznia pewien problem, który występując na gruncie społecznym znajduje także swoje odzwierciedlenie w przepisach.

Pamiętajmy, że to co dzieje się w Internecie nie jest odgrodzone jakąś magiczną barierą od regulacji prawnych a Internet nie jest miejscem, gdzie przepisy nie sięgają. Niektórzy rodzice publikujący zdjęcia swoich maluchów także nie zdają sobie sprawy, że mogą naruszać prawo do prywatności lub prawo do ochrony ich wizerunku.
Każdej bowiem osobie, bez względu na jej wiek, czyli także kilkumiesięcznemu niemowlakowi przysługują te same prawa jak osobie dorosłej.

Jak się ma wrzucanie do sieci fotografii dziecka do prawa polskiego?

Na wstępie warto przypomnieć, że:
1. prawo do prywatności rozumiane jest jako prawo do bycia i pozostawania w spokoju oraz wynikający z tego zakaz nadmiernego ingerowania w życie prywatne człowieka
2. wizerunek rozumiany jest natomiast jako obraz człowieka obejmujący jego wygląd zewnętrzny 

Zarówno sfera prywatna człowieka jak i wizerunek są jednymi z rodzajów dóbr osobistych i podlegają ochronie.

Czym są dobra osobiste?

Zgodnie z ukształtowaną definicją jest to ogół cech obejmujących sferę fizyczną i psychiczną każdego człowieka. Do dóbr osobistych zaliczamy poza prawem do prywatności i wizerunkiem także np.:
- godność
- zdrowie
- wolność
- cześć
- swobodę sumienia
- nazwisko
- pseudonim

Lista dóbr osobistych nie jest oczywiście zamknięta. Każda z osób podlega takiej samej ochronie, bez względu na cechy osobiste czy wiek (oczywiście z pewnymi wyjątkami)

Jak można naruszyć dobra osobiste?

Udostępnienie jakichkolwiek informacji prywatnych wymaga przede wszystkim zgody osoby, której te informacje dotyczą. Oznacza to, że aby naruszenie wystąpiło, wystarczy udostępnić informację dotyczącą sfery prywatnej człowieka bez jego zgody. To samo dotyczy się upubliczniania wizerunku.

Oznacza to, że możliwość rozpowszechniania informacji o sferze prywatnej człowieka oraz wizerunku zależne jest od jego zgody.

Są oczywiście wyjątki jak możliwość publikacji wizerunku bez zgody, w sytuacji, gdy zapłacono umówione wynagrodzenie za pozowanie (przykład modelki) czy też rozpowszechniany jest wizerunek osoby powszechnie znanej i dotyczy on wykonywanych przez tę osobę pracy (np. politycy, sportowcy, artyści) albo gdy wizerunek danej osoby jest tylko fragmentem większej całości (np. zdjęcie trybun sportowych z wizerunkami kibiców).

Skoro za dzieci i tak decydują rodzice, to podlegają one takiej samej ochronie?

Dzieci do określonego wieku oczywiście nie decydują o sobie z naturalnych względów -nie potrafią jeszcze tego robić. Dlatego nie mogą wyrazić w swoim imieniu wspomnianej zgody (np na publikacje wizerunku). Najczęściej zgodę i tak udzielają rodzice lub sami robią dzieciom zdjęcia i je publikują. Rodzic jako reprezentant ustawowy może zdecydować o publikacji wizerunku dziecka i ma do tego prawo, jeżeli nie przekracza określonych granic.

Z ciekawostek można dodać, że dziecko może być reprezentowane przez każdego z rodziców z osobna, dlatego w sytuacji, gdy jedno z rodziców publikuje zdjęcie czy film, na którym występuje dziecko a drugie z rodziców nie wyraża na to zgody - sytuację taką rozstrzyga sąd rodzinny.

Mimo, że rodzic ma prawo decydować o swoim dziecku to wykonywanie władzy rodzicielskiej powinno za każdym razem uwzględniać przede wszystkim interes dziecka oraz odbywać się z poszanowaniem jego godności i praw. Przepisy nie wskazują wprost, kiedy dochodzi do naruszenia dóbr osobistych. Dlatego każdorazowo konieczna jest ocena danej sprawy, żeby zweryfikować czy prawa dziecka nie zostały nadszarpnięte.

Jaka publikacja zdjęcia dziecka stanowi naruszenie jego praw?

Znajomość prawa nie jest konieczna, by wiedzieć, że publikowanie zdjęcia, które ośmiesza, znieważa, stawia w złym świetle lub w jakikolwiek inny sposób krzywdzi dziecko narusza jego prawa i nie powinno mieć miejsca. Nawet jeżeli tylko dla nas jest to zabawne zdjęcie a dla malucha niekoniecznie.

To samo dotyczy sytuacji, gdy dziecko jest na tyle dojrzałe, że świadomie nie wyraża zgody na publikacją swojego wizerunku a mimo to rodzice to robią.

Zbyt częsta publikacja wizerunku dzieci także może naruszać jego prawo - w tym akurat przypadku prawo do prywatności.

Wspomniane działania są bezprawne i przekrają granice związane z reprezentacją wykonywaną przez rodziców i nie mogą mieć miejsca.

Podsumowanie

Rodzice jako przedstawiciele ustawowi swoich małoletnich dzieci mają prawo do publikowania ich wizerunku w Internecie. Muszą jednak za każdym razem rozważyć, czy wrzucając do sieci zdjęcie czy filmik:
1. nie naruszają praw swojej pociechy poprzez przedstawienie dziecka w złym świetle (naruszenie prawa do wizerunku lub godności)
2. nie publikują i nie wysyłają zbyt często zdjęć dziecka przedstawiając każdy najmniejszy aspekt jego życia (naruszenie prawa do prywatności)
3. robią to pomimo wyraźnego sprzeciwu dziecka 

Te sytuacje nie powinny mieć miejsca pod kątem prawnym.

Nie jest możliwe natomiast ogólne wyliczenie wszystkich sytuacji, które stanowią naruszenie prawa, dlatego każdorazowo dana sprawa wymagać musi analizy. Najcześciej wystarczy zdrowy rozsądek. Należy mieć świadomość, że jeżeli zdjęcie naszego malucha pojawia się w sieci codziennie to coś jest nie tak.

Odsuwając na bok kwestie prawne, warto mieć także na uwadze, że w internecie nic nie ginie. Dzisiejsze z pozoru słodkie ujęcie malucha może być dla niego utrapieniem i zaszkodzić mu w przyszłości. Tego przecież nikt z nas nie chce.

_ _

Podstawa prawna:
art. 23 Kodeksu cywilnego
art. 14 ust. 6 Prawa prasowego
art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
art. 93 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
art. 95 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
art. 97 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego